Karty CF i SD zdaniem niektórych mogą się nadać jako zamienniki starych dysków IDE, a więc tak... postanowiłem zebrać tutaj najważniejsze informacje odnośnie tego:
Na początek podeślę parę przydatnych linków:
Kryteria doboru kart CF do budowy SSD - elektroda.pl
Cluster Alignment czyli polepszenie wydajności pamięci flash - elektroda.pl
SD vs Compact (converted from IDE) \ VOGONS
Storage - Vogons Wiki
A więc tak, jest dość sporo opcji odnośnie zastępowania dysków HDD dyskami Flash. Najlepiej opisane jak na razie z tego co zauważyłem są opisane wszelakie propozycje i sugestie odnośnie tych opartych o karty pamięci Compact Flash, o których więcej napiszę w kolejnym zdaniu.
Pewnie zapytacie teraz, karty CF są drogie, co można dać zamiast niej?
No cóż, jedna z opcji to dyski mSATA, kart SD nie polecam co napiszę niżej. Dysk mSATA (LiteON 32GB + przejściówka na interfejs ZIF) był od jakichś 4 lat zamontowany w HP 2510p i nic się z nim nie działo.
Oczywiście, tam był zainstalowany Windows 8.1 który ogarnia co to jest funkcja TRIM a nie Vista lub cokolwiek starszego.
Zastanawiacie się pewnie co to jest TRIM?
Według strony [Dysk SSD, funkcja TRIM a możliwości odzyskania danych] TRIM to funkcja wykorzystywana w dyskach półprzewodnikowych SSD, a służy do oznaczania które bloki danych nie są już w użyciu i komunikuje kontrolerowi dysku o możliwości ich usunięcia. Komenda TRIM jest konieczna dla wydajnej i szybkiej pracy dysków SSD.
Konsekwencje braku tej opcji:
Wielu ludzi to zastanawia a ja... nie znalazłem na to dokładnej odpowiedzi:
Funkcja TRIM dla dysków SSD, a win XP
W tym temacie piszą różnie, ale skoro według jednego z komentarzy:
"Brak TRIM sprawia, że dysk widzi całą przestrzeń jako "pełną". Wszystkie sektory muszą zostać utrzymane w konsystencji, nawet te puste co nie używasz. Powoduje to szybsze zużywanie się dysku. Ilość danych, które Ty wgrasz na dysk nie ma znaczenia - kontroler myśli, że cały dysk jest zajęty, cały czas."
Czyli wychodzi na to że SSD bez funkcji TRIM może szybciej się zużyć ale z drugiej strony... nigdzie nie ma podanej przypuszczalnej różnicy w czasie działania SSD z TRIMem a bez niego.
Dokładniej to chodzi mi o to:
SSD Z TRIMem działając 24h/7 działa 4 lata, a ten sam bez tej opcji mógłby działać już tylko 2.
Faktycznie, w przypadku sprzętu używanego raz na 100 lat to żadna różnica ale tutaj problemem byłaby wtedy prędkość tego. Kontroler cały czas myślałby że ma cały zajęty dysk więc wszystko strasznie wolno by działało.
Są na to dwa rozwiązania w przypadku XP:
1. Pierwsze to aplikacja z Vogons o nazwie "SSDTool.exe"
2. Drugie to (o ile parametry sprzętu na to pozwalają) Windows 7/Linux na osobnej partycji do odpalenia go raz na jakiś czas w tym celu.
Karta CF:
Co do kart CF to sprawa wygląda tak. W przypadku Windowsa 98 czy 95 albo nawet DOS'a to jest okej opcja bo tam są znikome ilości zapisów.
Dowiedziałem się że karty CF są o wiele wytrzymalsze od SD i szybsze, co udowodnił temat z Vogons pod tytułem "SD vs Compact (converted from IDE) \ VOGONS"
[Zdjęcie z forum VOGONS]
Według tego zrzutu ekranu karta CF ma taką prędkość:
Odczyt: średnio 35 - 45 MB/s według programu ATTO Disk Benchmark którego używał autor zrzutu ekranu.
Zapis: 11 - 28 MB/s
Dla karty SD to wygląda tak:
Odczyt: 3.0 - 3.5 MB/s i zapis prawie że identyczny.
Ale prędkość to nie wszystko, analizując informacje z internetu stwierdzam że w przypadku zarówno kart CF jak i SD do sprzętu mającego mieć Windowsa który non stop robi jakieś operacje na dysku to trzeba zrobić parę modyfikacji (wszystko to dokładniej napisałem na stronie "Windows XP na dysku SSD – Kilka informacji"):
- Wyłączenie hibernacji;
- Wyłączenie Indeksowania w services.msc;
- Wyłączenie przywracania systemu jak mówimy o XP;
- Mieć jak najmniej aplikacji w autostarcie, ponieważ po co mają na starcie non stop się włączać;
- Zostaje jeszcze pamięć wirtualna, której w przypadku Windowsa najlepiej nie wyłączać. Wystarczy ustawić plikowi swap jakiś stały rozmiar, wteby system non stop go nie zmieniał;
Oczywiście, najlepiej byłoby wgrać Linuksa a nie XP. Ktoś wspomniał w temacie z Elektrody do którego już link wysłałem, że Linuksa można ustawić tak żeby prawie w ogóle niczego nie zapisywał.
Napiszę tutaj jeszcze parę kwestii które mnie zastanawiają odnośnie tego:
1. Karty CF mają interfejs elektroniczny prawie taki sam IDE więc tam jest tylko zwykły prosty adapter, w przypadku SD już raczej musi być konwerter co nie wiadomo czy wszędzie by działało.
2. Tak samo jak karty CF, SD sprzedają w wersjach Industrial więc ponownie zostaje kwestia tego ile zapisów by wytrzymała zwykła karta SD taka jakich zazwyczaj się używa do trzymania zdjęć w telefonach/aparatach gdzie zapisy danych to rzadkość i nie są tak szalone jak w przypadku Windowsa.
3. O tym zapomniałem wyżej ale niektóre karty CF nie są widoczne w instalatorze jako dysk twardy, tylko jako dysk wymienny. Co prawda Windowsa XP na takiej karcie można zainstalować, ale wymaga to z tego co pamiętam jakiejś przeróbki (więcej o tym jest napisane w temacie z elektrody).
Tutaj znowu zostaje pytanie jak to jest z kartami SD. Podejrzewam że większość z nich będzie widoczna normalnie, skoro w adapterach do kart SD jest konwerter a w adapterach do CF nic takiego nie ma więc to bardziej karta odpowiada za to niż sam adapter.
Wrócę jeszcze do tematu konfiguracji kart CF jako dyski stałe a nie wymienne.
Zacznę od wysłania paru linków odnośnie tego tematu:
Windows na CF - Instalowanie systemu na karcie Compact Flash - elektroda.pl
CF card booting - removable disk and Win7 \ VOGONS
How to Set a CF Card to Fixed Mode | Techwalla
A teraz, dlaczego nie nadaje się do tego karta podpisana jako dysk wymienny?
1. Po pierwsze i w sumie najważniejsze, często są problemy z włączeniem tam pliku wymiany, bez czego w Windowsie za wielu rzeczy nie odpali,
2. Zdaniem niektórych na takie karty nie nadaje się system plików NTFS, FAT32 szybciej działa,
3. Tutaj już podeślę cytat z tematu z elektrody:
"Problem pracy systemu na karcie CF wynika głównie z braku bufora pamięci RAM w kontrolerze IDE, w którym można by strumieniować dane odczytywane "na zaś" podczas odczytu dysku. Stąd praca okienek wydaje się wolniejsza, bo każdy odczyt odbywa się bezpośrednio z kontrolera, a nie z szybkiego buforu.
Karty CF były pierwotnie stosowane jako wyposażenie routerów i stąd tryb pracy ATA jest ograniczony do niezbyt częstych zapisów i odczytów danych w tym trybie, głównie konfiguracji systemu. Karta znacznie lepiej działa w trybie Flash RAM, np. w aparatach cyfrowych, mp3 etc.."
A więc wychodzi na to że do Windowsa najlepiej szukać karty wspierającej tryb IDE. W Toshibie Tecra 500CS mam taką i po ponad 4 latach działania z Windowsami 98FE/3.11/95 OSR2, z niczym nie ma problemów (Transcend Industrial CF80 1GB).
A więc tak, głównymi problemami wszelakich kart CF (nie mam na myśli teraz modeli Industrial) są:
1. Oczywiście nie mówię o najtańszych kartach nie wiadomo gdzie zrobionych, ale mam na myśli droższe, kwestia tego czy instalator od Windowsa je wykryje jako dysk stały to jedna sprawa
Edit: Dorwałem raz na Aliexpress za 4zł kartę CF 4GB, nową. Niestety wspomniana już Toshiba ma z nią problemy, w ogóle jej nie wykrywa BIOS a system sklonowany z poprzedniej karty 1GB nagle przestaje się włączać.
2. Ceny kart Industrial w porównaniu do zwykłych, dla przykładu (stare linki, ale może w Archiwum Allegro coś jeszcze wyskoczy):
Karta pamięci CompactFlash Kingston CF/8GB 8 GB
59zł, a teraz sprawdźmy resztę parametrów:
Klasy prędkości: UDMA 0
Maksymalna prędkość odczytu: 5 MB/s
Maksymalna prędkość zapisu: 6 MB/s
UDMA 0, prędkość raczej tragiczna, tak samo nie napisali nic o rodzaju użytej pamięci Flash. Może do jakiegoś DOSa i Windowsa 3.11 by wystarczyła ale to tyle, o ile oczywiście instalator by ją wykrył.
TRANSCEND 8 GB CF Compact Flash 133x 30MB/s UDMA4
Cena 100zł, ale idziemy dalej:
Klasy prędkości: UDMA 4
Maksymalna prędkość odczytu: 21.5 MB/s
Maksymalna prędkość zapisu: 21.5 MB/s
Nie wiem na ile te prędkości to prawda. Podejrzewam że do przykładowo Windowsa 98/95/DOS'a takie coś będzie w zupełności wystarczające i z tego co widzę to wspiera tryb IDE:
TRANSCEND COMPACTFLASH CF 133X DATASHEET Pdf Download | ManualsLib
Dla porównania teraz wyślę też kartę 8GB, ale model tak zwany przemysłowy (Industrial):
TRANSCEND 8 GB CF Compact Flash CF220I przemysłowa - Sklep, Opinie, Cena w Allegro.pl
Cena to 800zł, ale zobaczmy na parametry:
Klasy prędkości: UDMA 1
Maksymalna prędkość odczytu: 50 MB/s
Maksymalna prędkość zapisu: 45 MB/s
W przypadku laptopa mającego kontroler UDMA/33 (jak przykładowo mój były Compaq Evo N400c) ta karta jest szybsza niż kontroler, a według opisu wspiera tryb True IDE:
Tryby pracy: PC Card Memory, PC Card IO, True IDE
Tryb True IDE obsługuje: UDMA0-5, MDMA0-4, PIO0-6 (domyślnie UDMA5)
Tryb True IDE: Fixed Disk (domyślnie)
Znalazłem dość ciekawy artykuł odnośnie rodzajów pamięci Flash.
Pogromcy mitów SSD: cała prawda o żywotności dysków półprzewodnikowych
A więc tak, z artykułu wynika że według kolejności od najtrwalszego rodzaju pamięci do najmniej wytrzymałego wygląda to tak:
1. SLC
2. MLC
3. TLC
4. QLC
Nie wiem, jak to się ma do kart CF, ale karta CF Transcend Industrial CF80 którą mam w Toshibie to SLC (w końcu to karta przemysłowa).
Na archive.org dokopałem się do specyfikacji wspomnianej wyżej karty TRANSCEND 8 GB CF Compact Flash 133x 30MB/s UDMA4.
Oryginalny link ze specyfikacją tej karty.
Z tego co widzę to ta karta to MLC, czyli takie coś do Windowsa 2000/XP przykładowo bez problemu by wystarczyło. Nawet teraz sprzedają SSD z pamięciami TLC.
Karta z pamięcią Flash MLC spokojnie się nada do instalacji tam systemu i paru programów. W głównym laptopie mojego taty (HP 15bs000nw) od 2023 roku jest SSD Patriot Burst Elite 480GB i nie ma z nim żadnego problemu.
Kolejny przykład to mój Asus Eee PC 1001PQ, był tam zamontowany od 2020 roku (chyba to był maj) SSD Goodram CL100 120GB 2gen. Wcześniej od 2019 roku ten sam dysk robił za magazyn danych, tamten SSD ma kości pamięci TLC. Podobnie jak w poprzednim przypadku, wszystko działa.
Ten SSD obecnie mam w Asusie TransformerBook T100TA, działa bez najmniejszego problemu.
Do czego tu zmierzam? Otóż mi się wydaje że do sporadycznego użytku czegoś wystarczy jakakolwiek karta CF mająca dowolny rodzaj pamięci. Ważniejsze jest to żeby wspierała tryb True IDE, a to jaki będzie mieć rodzaj pamięci to już jest chyba mniej istotna sprawa.
Na koniec napiszę tu coś jeszcze. Im dłużej tak myślę to stwierdzam że nawet jakiś SSD pod mSATA mógłby być idealny jako dysk do takiego sprzętu.
Okej, zawsze zostają kwestie zgodności, w sensie czy laptop i system który będziemy instalować wykryje dany adapter.
W przypadku adapterów pod mSATA to potrafi być problematyczne a w posiadanym przeze mnie dawniej Evo N400c z Chipsetem 440ZX nie ma możliwości wykrycia takiego adaptera, nie wykryje go nic co ma Chipset 440BX/ZX.
Karty CF to co innego, tam adaptery są jak najprostsze w porównaniu z tymi pod mSATA/M2.
A tutaj dopiszę kilka wskazówek odnośnie szukania odpowiedniej karty CF:
1. Poza oczywistym unikaniem kart typu No Name, starajcie się znaleźć specyfikację danej karty. Prawdopodobnie tam znajdziecie informację o użytym rodzaju pamięci, prędkościach itd.
2. Jeżeli zdecydujecie się na daną kartę to może gdzieś znajdziecie informację o tym czy ktoś taką miał jako dysk systemowy, przykładowo w temacie "Kryteria doboru kart CF do budowy SSD - elektroda.pl" będącym na samym początku strony, nie bierzcie czegoś czego nikt nie sprawdził w tej kwestii.
3. Kwestia żywotności używanej karty CF to jest skomplikowana sprawa, bo jeżeli jakaś karta obsługuje funkcję SMART (tak jak karta CF co mam w antycznej Toshibie) to możecie to sprawdzić bez problemu, problem się robi w przypadku braku tej opcji, wtedy nie można tego stwierdzić.
4. I najważniejsze - nie kupujcie niczego co nie wspiera trybu True IDE, zapłacicie w kij kasy a potem będziecie kombinować jak na tym zainstalować system bo instalator nie będzie takiej karty widzieć.
5. Nie traktujcie takiej karty jako magazynu na pełno śmieci. Najlepiej miejcie tylko parę aplikacji i kilka małych plików, nie mówię też o grach mających po 2GB jak GTA3.
A czemu pewnie się zapytacie? Otóż wtedy prawdopodobnie wszystko stanie się strasznie wolne po tym jak ją całą zawalicie, ewentualnie jak chcecie trzymać tam pliki to kupcie sobie większą kartę, np. 8GB albo 16GB.
Ja piszę tu o tanich opcjach więc nie biorę pod uwagę większych kart niż 4GB.
6. Jeżeli chodzi o zwykłe SSD i xp to zerknijcie do tego linku: [Windows XP na dysku SSD – Kilka informacji]
Data ostatniej edycji:
12.05.2025